Yoshimiz katta bolishi bilan umumiy sog’lig’imiz va farovonligimizga chuqur ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan ko’plab o’zgarishlarga uchraydi. Eng muhim o’zgarishlardan biri bu tananing gomeostazni saqlab qolish qobiliyatining pasayishi bo’lib, bu disfunktsiyaga va surunkali kasallik xavfini oshirishga olib kelishi mumkin. Bu, ayniqsa, ko’plab asosiy tana funktsiyalarida muhim rol o’ynaydigan jigar uchun to’g’ri keladi. Jigar o’zining ajoyib regenerativ qobiliyati bilan tanilgan bo’lsa-da, u shuningdek, uning funktsiyasini buzishi va jigar kasalligi xavfini oshirishi mumkin bo’lgan yoshga bog’liq o’zgarishlarga moyil.
Yoshimiz o’tishi bilan jigar o’z funktsiyalarini bajarishda kamroq samarali bo’lib qoladi va shuningdek, uzoq muddatli dori-darmonlarni qabul qilish, spirtli ichimliklarni iste’mol qilish va asosiy tibbiy sharoitlar kabi turli omillar ta’sirida shikastlanishga moyil bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan bu jigar sog’lig’ining yomonlashishiga va jiddiy va hayot uchun xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan jigar kasalligi xavfini oshirishi mumkin. Shuning uchun, hayot tarzini o’zgartirish, muntazam tekshiruvlar va kerak bo’lganda tibbiy aralashuvlar orqali siz yoshga qarab jigar sog’lig’ini saqlab qolish uchun choralar ko’rishingiz kerak.
Keksa odamlar orasida jigar kasalliklarining kop tarqalishining asosiy sabablaridan biri hujayra tuzilishi va funktsiyalaridagi o’zgarishlardir. Bu o’zgarishlar jigarning shikastlanish va yallig’lanishdan himoyalanish qobiliyatiga ta’sir qiladi va yog’ning to’planishiga olib kelishi mumkin (alkogolsiz yog’li jigar kasalligida ko’rinadi).
Yoshingiz bilan kanallaringiz tiqilib qolishi mumkin, bu xolestaz kabi holatlarga olib keladi.
Keksalar orasida jigar sog’lig’iga salbiy tasyri bo’lgan omillar:
- Spirtli ichimliklarni iste’mol qilish: Spirtli ichimliklar va jigar salomatligi bir-biri bilan chambarchas bog’liq. Spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste’mol qilish jigar shikastlanishiga olib keladigan va jigar kasalliklari, shu jumladan alkogolli yog’li jigar kasalligi va siroz xavfini oshiradigan ma’lum sababchi omil hisoblanadi. Uzoq vaqt davomida spirtli ichimliklarni iste’mol qiladigan odamlar uchun xavf yuqori.
- Semirib ketish: 2-toifa qandli diabet va yuqori qon bosimi kabi semirib ketish va unga bog‘liq bo‘lgan holatlar alkogolsiz yog‘li jigar kasalligiga (NAFLD) olib kelishi mumkin, bu esa jigar yallig‘lanishi va chandiqlar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
- Nosog’lom ovqatlanish: to’yingan va trans yog’lar, shakar va tuzga boy oziq-ovqatlarni iste’mol qilish semirish, NAFLD va insulin qarshiligi kabi jigar kasalliklari xavfi omillariga hissa qo’shishi mumkin.
Qarish va jigar funktsiyasining o’zgarishini nazorat qila olmasangiz ham, jigaringiz sog’lom bo’lishi uchun ko’p narsalarni qilishingiz mumkin.
Qarish paytida jigarni sog’lom saqlash uchun bir nechta maslahatlar:
1. Hayot tarzi o’zgarib turishi
- Sog‘lom, muvozanatli dietaga rioya qiling: meva, sabzavot, to‘liq don, yog‘siz oqsil va sog‘lom yog‘larga boy parhez jigaringizni sog‘lom saqlashga yordam beradi. Shu bilan birga, siz qayta ishlangan ovqatlar, shakarga boy ovqatlar, ko’p to’yingan yog’li ovqatlar va ortiqcha tuzni iste’mol qilishni cheklashingiz yoki cheklashingiz kerak. Etarli hidratsiyani saqlang.
- Muntazam ravishda mashq qiling: Muntazam jismoniy mashqlar sog’lom vaznni saqlashga, yallig’lanishni kamaytirishga va jigar faoliyatini yaxshilashga yordam beradi. Har kuni kamida 30 daqiqa o’rtacha intensivlikdagi mashqlarni bajarishga harakat qilishingiz yoki hafta davomida jami 150 daqiqa mashq qilishingiz kerak.
- Spirtli ichimliklarni iste’mol qilishni cheklang: Spirtli ichimliklar jigar kasalligiga katta hissa qo’shadi. Shunday qilib, spirtli ichimliklarni iste’mol qilishni cheklash yoki undan butunlay voz kechish jigar uchun foydalidir.
- Chekishni tashlang: Chekish jigar kasalligi uchun ma’lum xavf omilidir va oksidlovchi stress va yallig’lanishni keltirib chiqaradi; undan voz kechish jigar kasalligi xavfini kamaytirishga yordam beradi.
- Stressni boshqaring: Surunkali stress jigar sog’lig’iga zarar etkazishi mumkin bo’lgan yallig’lanishni keltirib chiqarishi ma’lum. Jigaringizni himoya qilish uchun meditatsiya, yoga yoki chuqur nafas olish kabi stressni bartaraf etuvchi mashg‘ulotlarni sinab ko‘ring.
2. Dori-darmonlar va biologik faol moddalarga e’tibor bering; toksinlardan saqlaning
Ba’zi dorilar va qo’shimchalar jigarga zarar etkazishi mumkin. Har qanday yangi dori yoki qo’shimchalarni qabul qilishdan oldin, ayniqsa, jigar bilan bog’liq muammolar mavjud bo’lsa, shifokoringiz bilan bog’laning. Og’riq qoldiruvchi va isitma dori-darmonlari kabi umumiy dorilar jigarga eng zararli hisoblanadi. Toksinlar jigar hujayralariga ta’sir qilishi mumkin. Tozalash vositalari, bo’yoqlar, pestitsidlar kabi mahsulotlardan foydalanganda ehtiyot bo’ling.
Keksa odamlarda jigar kasalliklarini davolash
Jigar kasalligini davolash jigar holatiga va uning sababiga bog’liq. Garchi turmush tarzini o’zgartirish va dori-darmonlar odatda keksa yoshdagi jigar kasalliklarini davolashning birinchi qatori bo’lsa-da, boshqa davolash usullari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Jarrohlik: Jigar kasalliklarining ayrim holatlarida, masalan, jigar o’smalarini olib tashlash yoki jigar saratonini davolash uchun jarrohlik zarur bo’lishi mumkin. Jigar jarrohligi jigarni qisman yoki to’liq olib tashlash yoki transplantatsiya qilishni o’z ichiga olishi mumkin.
- Jigar transplantatsiyasi: Jigar transplantatsiyasi oxirgi bosqichdagi jigar kasalligi yoki o’tkir jigar etishmovchiligi bo’lgan odamlar uchun davolash variantidir. Jarayon kasal jigarni o’lgan yoki tirik donorning sog’lom jigari bilan almashtirishni o’z ichiga oladi.